Przewodnik po Muzeum Czartoryskich w Krakowie

Muzeum Książąt Czartoryskich po remoncie zyskało dodatkową przestrzeń wystawienniczą – teraz ekspozycja prezentowana jest na dwóch piętrach, w aż 26 salach. Jakie skarby kolekcji Czartoryskich znajdziemy w kolejnych pomieszczeniach? Jak nie pominąć tego, co najcenniejsze? A oto  krótki przewodnik po Muzeum.

I PIĘTRO

Podest i Sale Czartoryskich (I–II)

Wyjątkowy spacer po Muzeum Książąt Czartoryskich rozpoczynamy od Podestu, gdzie znajdują się dwa monumentalne płótna Jana Piotra Norblina. Za nim czekają dwie sale poświęcone rodzinie Czartoryskich, a w nich portrety (m.in. Izabeli Czartoryskiej oraz Adama Kazimierza Czartoryskiego) i przedmioty osobistego użytku, które pokazują nie tylko historię rodu, ale także dzieje muzeum. W pierwszej sali znajdują się szczęśliwie ocalałe pamiątki z tzw. Szkatuły Królewskiej, zrabowanej przez Niemców w czasie II wojny światowej.

Sale poświęcone historii Polski (III–VIII)

Korytarz jest wstępem do wędrówki po dziejach Polski od czasów Jagiellonów aż po schyłek I Rzeczypospolitej. Sala Jagiellońska prezentuje dzieła sztuki i pamiątki historyczne z czasów dynastii Jagiellonów i pierwszych władców elekcyjnych. Można tu znaleźć dzieła z XV i XVI wieku, m.in. z kolegiaty św. Michała na Wawelu: scenę Zwiastowania Mistrza Jerzego oraz apokryficzną scenę Zaśnięcia Matki Boskiej autorstwa naśladowcy Michała Lancza z Kitzingen.

Sala Wazowska – poprzez prezentowane tam pamiątki – zabiera zwiedzających do czasów panowania szwedzkiej dynastii Wazów (1587–1668). W sali Wiktorii Wiedeńskiej znalazły się obiekty związane z okresem panowania króla Jana III Sobieskiego i jego historycznego zwycięstwa nad Turkami w 1683 roku, m.in. szabla podarowana przez papieża Innocenta XI czy tarcza „wróżebna”. Tu eksponowany jest też efektowy namiot turecki, a pod nim cenny kobierzec perski. Natomiast w Sali Saskiej prezentowane są m.in. pasy kontuszowe, zbiór tabakier wraz z tarkami do tytoniu, elementy zastawy stołowej czy zespół wachlarzy.

Ostatnia sala pamiątek z dziejów Polski, Sala Oświecenia – Finis Poloniae, pokazuje czasy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Poza wizerunkiem władcy odnaleźć tu można należące do niego drobiazgi oraz przedmioty upamiętniające uchwalenie Konstytucji 3 maja w roku 1791.

Paramenty liturgiczne i Pompa Funebris (IX–X)

W dwóch kolejnych salach znajdują się paramenty liturgiczne, m.in. szaty i przedmioty służące do prywatnej dewocji, a także obiekty związane z uroczystościami pogrzebowymi. Niezwykłym eksponatem jest włoski zegar nocny, przypominający kształtem późnobarokowy ołtarz.

Sztuka Orientu (XI–XIII)

Zwiedzanie pierwszego piętra zamykają sale poświęcone sztuce orientalnej. Widzowie znajdą tu m.in. perskie tekstylia i tapiserie, indyjskie posążki najważniejszych bóstw czy tybetańskie stalowe okucia ławek siodła. W tych salach prezentowane są także chińskie wachlarze czy imbryki do parzenia herbaty, a także wyroby japońskie, wśród których dominują niewielkie figurki – tzw. netsuke.

II PIĘTRO

Salon antyczny (I)

Salon antyczny to dzieła z różnych okresów historycznych, ale tematycznie lub ikonograficznie nawiązujące do tradycji sztuki starożytnej. Znajdziemy tu m.in. monumentalny gobelin z przedstawieniem wjazdu Aleksandra Wielkiego do Babilonu, majolikowe talerze z barwnymi scenami zaczerpniętymi z historii o Tezeuszu, Ledzie lub wyprawy Argonautów po złote runo czy renesansową tarczę, uznawaną w czasach puławskich za tarczę Juliusza Cezara, która ukazuje rozbudowaną scenę ilustrującą Pieśń XVII Iliady.

Sale: Sztuka renesansu oraz Dama z gronostajem (II–III)

Do epoki renesansu widzowie przeniosą się dzięki zgromadzonym w tej sali obrazom na wyciętym podłożu w kształcie koła (tzw. tonda), monumentalnej tapiserii Złoty deszcz z XVI wieku (ilustrującej mit o Danae) oraz majolikom – wyrobom ceramicznym pokrytym charakterystyczną barwną masą ołowiowo-cynową, a także szkłom weneckim. To stąd przechodzi się do pomieszczenia, w którym prezentowana jest Dama z gronostajem Leonarda da Vinci, jedno z najcenniejszych dzieł malarskich na świecie.

Sztuka średniowieczna (V)

Po minięciu Korytarza (IV), w którym znajdują się trzy dzieła mozaikowe datowane na XVII/XVIII wiek, zwiedzający docierają do pomieszczenia prezentującego sztukę średniowiecza. Najstarszym dziełem malarskim jest tu tryptyk Rinalda da Siena z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem w części centralnej. Znajdziemy tu także stworzoną w Awinionie kwaterę ze sceną Zwiastowania z lat około 1321–1323. Ważne miejsce w tej sali zajmują rzemiosło dekorowane techniką emalii oraz rzeźby z kości słoniowej.

Sztuka Europy północnej XV–XVII w. (VI)

Kolejna przestrzeń prezentuje sztukę Europy północnej wykonywaną od XV do XVII wieku. Obok zbioru rzemiosła artystycznego i militariów znalazły się tu wyjątkowe przykłady malarstwa, m.in. wizerunek św. Katarzyny Aleksandryjskiej autorstwa Hansa Suessa von Kulmbacha czy portret określany jako Maria Magdalena pisząca.

Tu zwiedzający mogą podziwiać też sceny ze skrzydeł dwóch różnych dyptyków z warsztatu Alberta Boutsa, wyobrażających Chrystusa jako Zbawiciela Świata (łac. Salvator Mundi) oraz Matkę Boską Bolesną, jak również obraz Matka Boska z Dzieciątkiem jedzącym jabłko.

Sztuka czasów Rembrandta (VII)

W następnej sali uwagę niewątpliwie przyciąga Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem autorstwa Rembrandta van Rijna. Warto jednak podkreślić, że znalazły się tu dzieła mniejszych mistrzów holenderskich przedstawiające typową dla tamtejszych twórców tematykę, m.in. sceny rodzajowe (np. W wartowni oraz Koncert na trąbce Anthonie Palamedesza) czy mariny.

Sala Polska (VIII)

Najcenniejsze pamiątki, przechowywane kiedyś w puławskiej Świątyni Sybilli, znalazły swoje miejsce właśnie w Sali Polskiej. To tu w gablotach prezentowane są kolekcjonowane przez księżną Izabelę szczątki wielkich postaci historycznych, m.in.: Bolesława Chrobrego, Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Mikołaja Kopernika, Jana Kochanowskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stanisława Żółkiewskiego i Stefana Czarnieckiego. Tu także eksponowana jest tzw. Chorągiew Carów Szujskich.

To nie koniec pamiątek – w Sali Polskiej pokazywana jest też kurtka generalska po twórcy Legionów Polskich we Włoszech Janie Henryku Dąbrowskim, chorągiew i dwie szable po Tadeuszu Kościuszce czy pałasz księcia Józefa Poniatowskiego. Tu znajduje się również płótno Polonia 1863 pędzla Jana Matejki.

Biblioteka Książąt Czartoryskich (IX–X)

Bogate zbiory Biblioteki Książąt Czartoryskich zawierają bezcenne dzieła piśmiennictwa zarówno polskiego, jak i światowego, a na ekspozycji w muzeum widzowie zobaczą najważniejsze z nich. Znajdziemy tu m.in. dokumenty wydawane przez kancelarie królewskie – jak przywilej koszycki z roku 1374, akt unii horodelskiej z roku 1413, akty prawne, np. dokument hołdu pruskiego (określany również Traktatem Krakowskim z 8 IV 1525 roku), listy sławnych postaci czy oryginalny zapis nutowy Fryderyka Chopina pod Rondo à la krakowiak.

Gabinet Rycin i Rysunków (XI–XIII)

Niemal tak samo bogate są zbiory Gabinetu Rycin i Rysunków Muzeum Książąt Czartoryskich, gdzie znajduje się ponad 46 tys. grafik i ponad 6 tys. rysunków. W trzech salach muzeum zwiedzający poznają tylko część z nich, m.in. grafiki włoskie z XV i XVI wieku, autorstwa Mantegny czy Marcantonia Raimondiego, ryciny Albrechta Dürera, cykl pejzaży Pietera Bruegla Starszego czy siedemnastowieczne ryciny niderlandzkie, wśród których znajdują się odbitki autorstwa Rembrandta, a także zbiory poloników.

(oprac. na podstawie tekstu Mateusza Chramca, Muzeum Książąt Czartoryskich)