"Zwiastowanie" Mistrza Jerzego w Europeum

Foto:mat.pras.MNK

W krakowskim Europeum tuż przed 15 sierpnia, czyli świętem Wniebowzięcia NMP, zwanego też  świętem Matki Boskiej Zielnej, otwarto pokaz jednego dzieła. Od pięciu lat co roku w Europeum prezentowany jest obraz, na którym widoczne są wątki floralne, związane z symboliką kwiatów. Tym razem jest to  późnogotycki obraz "Zwiastowanie" Mistrza Jerzego z 1517 roku. To przykład doskonałego, choć mało znanego powszechnie małopolskiego malarstwa tablicowego.


Pochodzi z kolekcji Czartoryskich i dwa lata temu pokazywany był w Arsenale na wystawie "Najcenniejsze". Obraz znalazła, a raczej kazała wykopać z ruin kolegiaty św. Michała na Wzgórzu Wawelskim w 1803 roku, a następnie włączyła do swej kolekcji, prezentowanej najpierw w Puławach, a następnie w Krakowie, Izabela Czartoryska.
W grudniu gdy siedziba Muzeum Czartoryskich otwarta zostanie po długim remoncie będzie z pewnością ozdobą tej kolekcji.
Dzieje tego obrazu były niezwykłe. Ufundowany został przez kanonika kolegiaty św. Michała, Jakuba z Lublina, zwanego Monopedesem (jego klęczącą postać można obejrzeć na obrazie u dołu).



Kim był jego twórca? W archiwach zachowały się informacje o tym, że pochodzący z Moraw malarz Jerzy, zwany Irzykiem dostał prawa miejskie w Krakowie w 1506 roku, a 3 lata później miał już własną pracownię na ulicy Długiej, jednak w 1520 roku musiał z Krakowa uciekać przed karą, która groziła mu za zranienie innego malarza, Stanisława. Był osobą niezwykle konfliktową, zachowały się wzmianki o jego awanturach z kobietami i głośnych sporach z żoną Katarzyną. Po ucieczce z Krakowa w jego pracowni pozostało kilka zaczętych obrazów. "Zwiastowanie" to środkowa część tryptyku, ze skrzydłami z przedstawieniami świętych (znaleziono je na strychu w kościele św. Krzyża, w którym przechowywane są do dzisiaj). Predella do tego wawelskiego tryptyku nie zachowała się. "Zwiastowanie" świadczy o tym iż mistrz Jerzy obeznany był z aktualnymi w owym czasie wzorami ikonograficznymi. Postacie Marii i archanioła Gabriela stworzył według wzorów z grafiki Albrechta Duerera, pochodzącej z cyklu Mała Pasja Drzeworytnicza.
"Zwiastowanie" jest obrazem wyjątkowym, nie tylko ze względu na swoją urodę i wartości artystyczne, ale też z uwagi na obecność unikalnego wątku malutkiego Jezuska, nagiego, trzymającego krzyż w rączce, oświetlonego przez skierowane ku Matce Boskiej promienie, wychodzące z otworu w namalowanym na obrazie sklepieniu. Motyw ten pojawiał się w malarstwie już od XIV wieku, ale teologowie uznali go za niewłaściwy i mocno krytykowali, dlatego też w połowie XVI wieku Sobór Trydencki zakazał umieszczania go  na obrazach (wykonane przed soborem  obrazy miały ten motyw zamalowywany, co wychodzi podczas współczesnych konserwacji).


Obraz, który możemy obecnie obejrzeć w Europeum, ma rozbudowaną symbolikę i doskonale łączy elementy malarskie i "pisane" (napisy znajdują się w wielu miejscach obrazu i są najczęściej fragmentami modlitw i tekstów biblijnych, np. na stule anioła wyhaftowany jest tekst z liturgii wielkopiątkowej zaczynający się od słów "Święty Boże, święty mocny..."). Warto zwrócić także uwagę na motyw lilii, będący symbolem maryjnym często występującym w "Zwiastowaniach" (oznacza czystość Marii) oraz konwalie, będące symbolem pasyjnym, gdyż nazywane są łzami Matki Boskiej płaczącej pod krzyżem.

Obraz prezentowany jest w ramach cyklu "Cudowna moc sztuki" do 17 listopada 2019 roku.

Komentarze

Popularne posty z tego bloga

Brawurowa premiera "Manekinów" w Operze Wrocławskiej

"Staram się zbytnio nie intelektualizować swojego malarstwa" — wywiad z argentyńskim malarzem Alejandrem Mariottim

"Flamenco to sposób bycia, śmiechu...kochania..." – wywiad z artystą flamenco FARRU