Nowa Galeria Sztuki Europejskiej w Muzeum Narodowym w Krakowie

 

Galeria Sztuki Europejskiej w Gmachu Głównym  prezentuje wybrane – najciekawsze i najlepsze – przykłady malarstwa i rzeźby europejskiej w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. Na wystawie znajduje się ponad sto dwadzieścia dzieł, powstałych w okresie od XIII do XX wieku. Są wśród nich prace autorstwa tak wybitnych rzeźbiarzy jak Antonio Canova i Gustav Vigeland, a także obrazy artystów na trwałe wpisanych do kanonu historii sztuki: Paola Veneziana, Lorenza Lotta, Lavinii Fontany, Pietera Brueghela mł., Lucasa Cranacha mł., Luki Giordana, Mattii Pretiego, Elisabeth Vigée-Le Brun i Maurice’a de Vlamincka.

 

Znaczenie darów dla kolekcji MNK

Jak pisze dr Katarzyna Płonka-Bałus, autorka scenariusza wystawy,  Dzieje Muzeum Narodowego w Krakowie (MNK) rozpoczęły się od daru. 5 października 1879 roku Henryk Siemiradzki przekazał na rzecz przyszłej instytucji swój ogromny, powszechnie uznany za arcydzieło obraz „Pochodnie Nerona”, który wpisano do inwentarza pod numerem 1 i umieszczono w odrestaurowanych, otwartych dwa dni wcześniej Sukiennicach. Zdarzenie to zainicjowało długotrwały proces kształtowania się kolekcji muzealnej, w którym istotną rolę odegrały nie tylko zakupy, ale – zwłaszcza – zapisy darczyńców, będące główną drogą powiększania zbiorów. Pomimo iż Muzeum nastawione było głównie na gromadzenie polskiej spuścizny artystycznej „na pożytek całego narodu”, niemal od samego początku napływały doń dary od rodzimych kolekcjonerów sztuki europejskiej (…). Kolekcja ta stanowi ważny element historii Muzeum Narodowego w Krakowie, który chcemy na nowo zaprezentować publiczności.

Sztuka europejska prezentowana była od 2013 roku do 2020 roku w utworzonym specjalnie w tym celu Ośrodku Kultury Europejskiej „Europeum” przy placu Sikorskiego w Krakowie. Po zmianach lokalizacyjnych i latach nieobecności Galeria Sztuki Europejskiej w nowej odsłonie trafia dziś do Gmachu Głównego. Galeria w nowej aranżacji jest unikalnym projektem wystawienniczym, który docenia zarówno poszczególne dzieła sztuki, jak i postaci kolekcjonerów, którzy przekazali je naszemu Muzeum (…). To zapis starań polskich kolekcjonerów i muzealników o to, aby w instytucji o narodowym charakterze, skoncentrowanej na historii sztuki polskiej, znalazły się także prace podkreślające jej zakorzenienie w tradycji europejskiej. Nowa Galeria Sztuki Europejskiej, umiejscowiona w sercu Muzeum Narodowego w Krakowie, podkreśla znaczenie tego przesłania, a tym samym pozwala w pełni docenić rangę i unikalny charakter naszych zbiorów – pisze dyrektor MNK prof. dr hab. Andrzej Szczerski.

 

Od sztuki nowoczesnej po średniowiecze i renesans

Po opuszczeniu modernistycznego hallu Gmachu Głównego MNK i wejściu do Galerii zwiedzający zostają zaproszeni do wędrówki w czasie. Oglądanie wystawy rozpoczyna się w przestrzeni poświęconej darczyńcom Muzeum Narodowego w  Krakowie, stwarzającej okazję do prezentacji portretów ludzi, których ofiarności zawdzięczamy kolekcję sztuki europejskiej. Ich bliski kontekst stanowią nieliczne, lecz interesujące przykłady współczesnej im sztuki XIX i XX wieku. Portrety autorstwa młodopolskich artystów ukazują kolejno Erazma Barącza, Edwarda Goldsteina, Stanisława hr. Ursyn-Rusieckiego, Feliksa Jasieńskiego, Wiktora Osławskiego i Mieczysława Gąseckiego. Kolejna sala poświęcona jest sztuce XVIII i początku XIX wieku, a następna – głównie malarstwu XVII stulecia; to tu znalazły się najlepsze obrazy w kolekcji. To największa część Galerii Sztuki Europejskiej, pokazująca różnorodność sztuki czasów reformacji, kontrreformacji i licznych wojen. Twórczość tego okresu łączy barokową ekspresję z realistycznymi portretami holenderskiego mieszczaństwa. Waha się między naśladowaniem antyku a naturalistycznym ukazywaniem codzienności, między idealizacją a wiernym, czasem nawet celowo „brzydkim” przedstawieniem rzeczywistości. W ostatnim pomieszczeniu prezentowane są dzieła rzeźby i malarstwa z epoki średniowiecza i renesansu. Centrum ekspozycji stanowi cenna Adoracja Dzieciątka ze świętymi Lorenza Lotta, a jej wizualnym zamknięciem są średniowieczne rzeźby, między innymi trzy Madonny z Dzieciątkiem – jedne z najcenniejszych i najbardziej spektakularnych dzieł sztuki romańskiej. Powrót tą samą drogą porządkuje prezentowane dzieła zgodnie z  przyjętą chronologią epok i stylów.Wśród darczyńców spotykamy znanych kolekcjonerów i dobrodziejów krakowskich muzeów, takich jak: Wiktor Osławski, Henryk Bukowski, Konstanty Schmidt-Ciążyński, Ferdynand Bryndza, Edmund Łoziński, Jan Matejko, Feliks „Manggha” Jasieński etc. Niektórzy z ofiarodawców przekazywali Muzeum zbiory stanowiące dorobek swojego życia, np. Erazm Barącz, którego zbiory początkowo zostały zorganizowane w osobny oddział, czy Włodzimierz Łukasiewicz, którego lwowskie mieszkanie funkcjonowało jako prywatne muzeum. Prezentowane obiekty pochodzą także z kolekcji, w których malarstwo i rzeźba europejska stanowiły główny element. W tym miejscu należy wymienić Edwarda Goldsteina, Edmunda Łozińskiego i Mieczysława Gąseckiego. Z kolei, jeśli chodzi o liczebność, palmę pierwszeństwa dzierży kolekcja Stanisława hr. Ursyn-Rusieckiego. Na uwagę zasługują również depozyty, wśród których szczególnym przykładem jest depozyt Tarnowskich z Dzikowa, którego zakupiona część stanowi jedną z najcenniejszych części zbioru. Pośród wystawionych dzieł odnajdziemy także obrazy pochodzące z mienia, określanego po wojnie jako „porzucone”, „pozostawione” lub „poniemieckie” oraz późniejsze nabytki MNK, przede wszystkim z okresu PRL.

Autorzy scenariusza Galerii Sztuki Europejskiej – dr Katarzyna Płonka-Bałus, dr Adam Spodaryk i Miłosz Kargol - zadbali o to, by zwiedzający mogli cieszyć oczy pięknem klasycznej sztuki i przypomnieć sobie postaci, bez których nasze dziedzictwo byłoby znacznie uboższe.

Ekspozycja będzie otwarta dla publiczności od 3 grudnia 2025 roku.

(mat.pras.)

Na zdjęciu: DIRCK VAN BABUREN (około 1595/1595–1624) [naśladowca], Zaparcie się świętego Piotra Holandia, Utrecht, 1. połowa XVII wieku. Z kolekcji Rodziny Tarnowskich z Dzikowa, zakup: 2012