Suknia Balenciagi w wawelskiej Zbrojowni

 

Powoli kończy się już rok 2025. Na Wawelu wiele się działo. Nie tylko interesujące wystawy czasowe (np. "Abakanowicz. Bez reguł. Arrasy i abakany na Wawelu"), nie tylko festiwale (sierpniowy "Wawel o zmierzchu") i mappingi, ale i nowości w ekspozycjach stałych, którymi publiczność może się cieszyć przez kolejne lata. Na Zamku Królewskim po hicie z ubiegłego roku, czyli niezwykłym archeologicznym nowocześnie zaaranżowanym Lapidarium, w 2025 roku otwarta została fantastyczna smocza strefa "Międzymurze. Podziemia Wawelu" oraz rekonstrukcja świata zamieszkiwanego przez mieszkańców Wzgórza Wawelskiego "Miasteczko wawelskie", a teraz także najnowsza, świeżo zaprezentowana Zbrojownia, w której podkreślono aspekt kolekcjonerski (cała sala poświęcona broni palnej), w szklanych gablotach ustawiono zbroje, dodano obrazy, tkaniny i inne artefakty, a w Wieży Duńskiej wyeksponowano młodzieńczą zbroję Zygmunta Augusta (odzyskaną w 2020 roku) oraz niezwykłą suknię-zbroję, która przyjechała na Wawel prosto z Luwru. Wiele  z tych eksponatów  pokazywano niezmiernie rzadko, a niektóre prezentowane są po raz pierwszy. Nad tą ekspozycją stałą pracowało przez rok 200 osób i efekty są imponujące. 

Po trwającej 12 miesięcy modernizacji Zbrojownia, jedna z najpopularniejszych stałych wystaw na Wawelu stała się jeszcze ciekawsza  i przystępniejsza dla odbiorcy. Ponadto  po raz pierwszy udostępniono tu stołp - wolno stojącą wieżę obronną wzniesiona w średniowieczu. Wcześniej stołp nie był udostępniany do zwiedzania - w tym miejscu znajdował się wyłącznie zamknięty dla zwiedzających teren badań archeologicznych.

– Nowa wystawa stała prezentuje wawelską kolekcję militariów, zaliczaną do najważniejszych tego typu zbiorów w Polsce. Realizacja Zbrojowni w nowym technicznie i przestrzennie kształcie z nowoczesną aranżacją obiektów pozwala na jeszcze lepszą niż dotąd prezentację walorów artystycznych i historycznych kolekcji militariów. W tej sposób dopełniamy nasze  ekspozycje – zbrojownia jest godną "siostrą" skarbca koronnego; w znacznym stopniu opróżniliśmy nasze magazyny. Na ekspozycji znajduje się o około 30 procent więcej obiektów, takie które ostatni raz pokazywane były przed półwieczem, ale także takie, których choć znajdowały się w naszych zbiorach - wcześniej nie pokazywaliśmy. Co więcej – ci którzy pamiętają "starą " zbrojownię – będą też zaskoczeni całkiem nowymi obiektami, które sukcesywnie od dwóch lat z wielką starannością kupowaliśmy z myślą o otwarciu nowej wystawy. Wśród nich znalazła się m.in.głownia papieskiego miecza poświęconego, który sprzedający łączył z królem Janem Kazimierzem – mówi prof. dr hab. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.

Otwarcie tej wystawy jest także wyjątkowe z innego powodu.

– Następuje bowiem dokładnie na pięć lat przed obchodami stulecia Zbrojowni, która przyjęła pierwszych zwiedzających dokładnie w 1930 roku. Ten akt stanowi o niezwykłej, trwałej wartości historycznej naszej stałej ekspozycji. I choć przywiązanie do przeszłości, jest dla nas, jako zespołu Muzeum, fundamentalne, pragniemy też pozostać w łączności z teraźniejszością i współczesnym odbiorcą, o czym świadczy interwencja artystyczna w przestrzeni Zbrojowni. Zwiedzający zobaczą dzieło sztuki sygnowane wielkim nazwiskiem ze świata mody, które doskonale koresponduje z historycznymi zabytkami; otwierając nas na nowe interpretacje i poszukiwanie znaczeń – opowiadają Krzysztof J. Czyżewski i dr Rafał Ochęduszko, kuratorzy Zbrojowni.

Wraz z otwarciem nowej Zbrojowni w nowoczesnej aranżacji po raz pierwszy pokazano też podziemia Wieży Duńskiej, gdzie znajdują się relikty wieży obronnej (stołpu) z I połowy XII wieku. To właśnie w tym miejscu w 2024 roku wawelski archeolog Jerzy Trzebiński odnalazł niezwykły pierścień sprzed tysiąca lat. Teraz jest on udostępniony w gablocie do obejrzenia przez zwiedzających, dokładnie w tym miejscu, gdzie został znaleziony. Stołp wawelski znajdował się po północno-wschodniej stronie Wzgórza Wawelskiego, a jego pozostałości odkryto  w latach 1906-1918, podczas prac prowadzonych przez Zygmunta Hendla i Adolfa Szyszko-Bohusza. Jednak nigdy nie zostały one udostępnione zwiedzającym. Szacuje się, że wysokość stołpu wynosiła co najmniej 18 m, a ściany wieży wzniesionej na planie zbliżonym do kwadratu miały grubość ok. 1,5 m. W XIV w. na miejscu stołpu wzniesiono gotycką wieżę zwaną Duńską.

Zwiedzanie Zbrojowni rozpoczyna się od sieni, z której wchodziło się do pomieszczeń w Wieży Duńskiej i tych we wschodnim skrzydle Zamku Królewskiego, wzniesionego za panowania Zygmunta I Starego. Zachowały się tu dwa gotycko-renesansowe portale wykonane w warsztacie Benedykta Sandomierzanina. Malowidło przedstawiające Oko Opatrzności zostało wykonane w XVIII w.

–W nawiązaniu do tradycji składania na Wawelu trofeów, organizowania wjazdów triumfalnych oraz celebrowania rocznic najbardziej znaczących bitew wyeksponowaliśmy w tym miejscu rodzaj pomnika złożonego z broni, symbolizującego pokonanie wrogów. Towarzyszą mu obrazy gloryfikujące zwycięstwo pod Smoleńskiem w 1634 roku a także wybitne osiągnięcia oręża polskiego (projekt plafonu do sali Kawalerii Polskiej – wyjaśniają kuratorzy Zbrojowni. 

Niemal prosto z wystawy "Louvre Couture - Object d'art, object de mode" na Wawel przyjechała wypożyczona suknia-zbroja (z kolekcji Balenciaga Haute Couture jesień/zima 2023/2024). To współczesna interpretacja zbroi maksymiliańskiej z początku XVI wieku.

– Demma Gvasalia, były dyrektor kreatywny domu mody odpowiedzialny za tę kolekcję, ukazuje w niej, że moda może pełnić rolę zbroi - zarówno w sensie symbolicznym, jak i wizualnym. Jak sam podkreśla "Tworzenie ubrań to moja zbroja" – mówi dr Bogumiła Wiśniewska, kuratorka sztuki współczesnej na Wawelu.

– Suknia naśladuje kształt renesansowej zbroi: sztywne, metalicznie błyszczące fałdy  kształty kojarzą się z żłobkowaniem metalu, podkreślając talię i modelując sylwetkę niczym pancerz idealnie dopasowany do ciała.(...) Suknia została stworzona przy użyciu najnowszych technologii: powstał projekt komputerowy (CAD) i na jego podstawie druk 3D, a galwanizowana żywica, polerowanie i chromowanie nadają powierzchni metaliczny połysk. Wnętrze wykończono czarnym lokiem, zapewniającym komfort i pełną swobodę ruchów modelki.

W zbrojowni obejrzeć można także współczesny obraz krakowskiego artysty Łukasza Stokłosy poruszający temat militariów królewskich. Praca ta pokazywana była już na Wawelu podczas ekspozycji "Elegie. Łukasz Stokłosa. Malarstwo" trwającej w salach Zamku Królewskiego od 29 marca do 29 czerwca 2025 roku.

Przez 3 dni Weekendu Otwarcia na Wawelu na dziedzińcu arkadowym wyświetlane były mappingi związane tematycznie z nową odsłoną Zbrojowni, którą w dniach 28-30 listopada można było obejrzeć za darmo w ramach kończącego się już DARMOWEGO  LISTOPADA.